DreAmbition

Loo, Tessa

de - Isabelle - De Volkskrant

Schrijver Loo, Tessa de
Titel Isabelle Jaar van uitgave 1989
Bron De Volkskrant
Publicatiedatum 10-1 1-1989
Recensent Jessica Durlacher
Recensietitel In de kleren van de Rommelmarkt

Stof voor een verhaal: mooi jong meisje, een filmster nog wel, verdwijnt in bergachtig gebied in Frankrijk. Ze blijkt ontvoer door een erkend monsterlijke vrouw. Niet uit wellust, niet om een losgeld, maar om haar te schilderen, in toenemende staat van verval. De heks is gefascineerd door rotting, bederf, dood. En ze haat schoonheid. Doordat er schoonheid bestaat is zijzelf lelijk, legt ze desgevraagd uit. En omdat iemand zichzelf, meestal, niet uit vrije wil tot verval laat overgaan, beletten twee pitbulls de argeloze schone de vlucht, zodat de heks haar slachtoffer in een koude vochtige kelder, zonder eten, vrolijk magerder en smeriger kan zien worden. Maar het mooie meisje (Isabelle Amable) wint tot het aanvankelijk ongenoegen van haar onderdrukker meer en meer het vertrouwen van die onderdrukker; wist Gaaien (zo heet de afzichtelijke) wel dat het geen lolletje was om mooi te zijn, om nooit "om je persoonlijkheid" gewaardeerd te worden, maar alleen vanwege je fraaie voorkomen? En wist ze wel van het misbruik dat mannen van je denken te kunnen maken, doordat je met je schoonheid hun "gore verbeelding" zo hevig hebt geprikkeld? Gaaien Bitor (wat reiger betekent, een treffende naam voor haar fysiek van gekromd, haakneuzig, knokig vrouwmens, zo moeten we geloven), door deze openbaring verbijsterd en verrukt, vertelt aan haar slachtoffer voor het eerst haar bittere levensverhaal. Dat zij geen liefde heeft gekend maar slechts verachting en weerzin, hoe iedereen haar altijd uitsloot en nog zo wat triestigheden. Hun samenzijn krijgt door al deze vertrouwelijkheid bijna iets idyllisch. Maar dan verandert er iets en alles loopt nog verrassend af. .. De roman Isabelle van Tessa de Loo, waarvan het bovenstaande een halve samenvatting gaf, laat zich gemakkelijk navertellen. Dat is soms een goed teken, maar nu niet. Er staat in Isabelle weinig meer dan je nodig hebt voor het verhaal, het is dan ook meer een novelle dan een roman en weer meer een sprookje dan een novelle. Het thema van Isabelle: schoonheid/waarheid versus lelijkheidíleugen, verraadt diepere achtergronden. Het lijkt enigszins op dat in The picture of Dorian Gray, van Oscar Wilde, maar het verval dat het schilderij van Dorian afbeeldt is behalve fysiek ook moreel. Het schilderij biedt een spiegel van Dorians zwarte ziel, waar hijzelf zijn puurheid en schoonheid behoudt, terwijl in Isabelle, minder sprookjesachtig en veel minder gruwelijk, Jeannes hang naar dood en bederf naast gemeen vooral zielig is. Het kwaad is bij haar niet decadent, maar ingegeven door depressiviteit. Simpel gezegd lijkt het er in De Look verhaal op neer te komen dat de schoonheid, het goede, het leven (Isabelle) de macht tot verleiden heeft; kan spelen en daardoor de macht heeft om te overwinnen en dat lelijke (Gaaien), schijnbaar de uiterlijke verschijningsvorm van verdorvenheid en dood, slechts de een dimensionaliteit van de oprechtheid tot zijn beschikking heeft en dus ten onder gaat. Isabelle lijkt daarmee net zo goed over de kunst zelf te gaan als over zijn mooie en lelijke personages; daar wordt trouwens ook niet erg geheimzinnig over gedaan. Schilderen Gaaien Bitor concludeert na het ineenstorten van haar snode opzet dat zij in haar werk misschien wel op het verkeerde spoor had gezeten, "aangezien zij zelfs in het levende het dode had weten te treffen" en "de essentie van kunst zou zijn iets van het leven te vangen" maar een erg verrassende visie is dat niet. Raadselachtiger is dan misschien de combinatie hiervan met de queeste van de dikke Bemard Buffon, die ook wanneer iedereen het zoeken naar Isabelle heeft gestaakt, nog bleef speuren naar zijn idool en ideaal. Maar wanneer hij haar inderdaad vindt en bemerkt dat zij "een mens van vlees en bloed" is, eindigt zijn verering en dan kiest hij een ander doel, de verdwenen Gaaien Bitor notabene, de lelijkerd, want in haar kan hij nog een beeld najagen. Het idee is voor hem kennelijk een sterkere stimulans dan de werkelijkheid en daarmee worden schoonheid en lelijkheid alsnog gerelativeerd. O, rijkdom van het onvoltooide ... De stof voor dit verhaal lijkt doordacht genoeg, hoewel niet erg nieuw, maar de stijl, eigenlijk dus het onderwerp van deze roman, is in de vaart wat verwaarloosd. Het thema schoonheid verdient beter dan bezocht te worden in kleren van de rommelmarkt. Dan is Oscar Wilde's Dorian Gray beter toegerust. De compositie is meestal wel helder, die maakt het verhaal bijna tot een thriller, ondanks een enkele onnodige explicitering die de lezer onderschat - maar de taal, de beschrijving van de personages en hun beweegredenen, blijven overal vlak en op het brutale af sentimenteel en draderig. Niet de magerte van het verhaal maakt het boek dan ook irritant, maar de stij 1, vol clichés en versleten stijlbloempjes. Dat rondstrooien van semi-archaïsch gebruikte taal is misschien een middel om het verhaal meer het karakter van een sprookje te geven, maar die ingreep was volgens mij niet echt nodig geweest. De personages zijn ook al niet meer dan personificaties en de loop der gebeurtenissen is op het schematische af symbolisch. Met die schoolse stijl wordt het verhaal goedkoop en bijna verbijsterend banaal. Om een paar voorbeelden te noemen: De Loo heet het over Isabelle's "duizelingwekkende bekoorlijkheid" en schrijft zinnen als: Gaaien kon "veilig haar gekwetste ziel luchten - het gevoel van totale verlatenheid eruit schreeuwen" of: "Over de hele linie heb ik gefaald, dacht ze, als vrouw... als mens... als kunstenaar ..."

Pure kitsch! Erger zijn de stijlfouten. Van Gaaien Bitor wordt bijvoorbeeld gezegd dat zij haar naam met recht eer aandeed" Of dit: Isabelle vertelt over de "gedwongen hongerstaking die haar door gaaien wordt opgelegd". Een pleonasme en een paradox samen in een zin is een prestatie. Jammer dat een goed idee zo braaf maar ook zo slordig tot boek werd gefabriekt. Over schoonheid moet toch iets moois te maken zijn.